Արշակունիների թագավորություն

Արշակունիների թագավորություն, Մեծ Հայքի 3 թագավորական հարստություններից Արշակունիների դինաստիայի հիմնած պետությունը Հայկական լեռնաշխարհի տարածքում։ Գոյատևել է շուրջ 4 դար՝ 52 / 66 - 428: Տարածքը կազմել է նվազագույնը 200 000 քառ. կմ (Արտաշես Գ-ի գահակալման տարիներին), առավելագույնը՝ 320 000 քառ. կմ՝ Տրդատ Մեծի օրոք։

Մայրաքաղաքը ի սկզբանե Արտաշատ քաղաքն էր, որ կառուցել էր Արտաշես Բարեպաշտը մ.թ.ա. 185 թվականին։ Ապա Վաղարշ Ա-ն (117-140) կառուցել է Վաղարշապատ, իսկ Խոսրով Գ Կոտակը (330-338)՝ Դվին մայրաքաղաքները։

Զորանամակ

…և զոմանս ի յայլ աշխարհս գրաւեալև լինի թիւ մարտիկ արանց որ ընդ ազգաւք՝ Ձւ-ից հազարաց, թող զսպասաւորս դռանն արքունի՝ որ է Ոստանդ, որք ի պատերազմ ելանէին ընդ արքայի. և Մարդպետական, որ է ներքինի պահապան ի վերայ թագուհւոյն և գանձուցն: Եվ ընդ ամենայնն թիւ զաւրացն Հայոց՝ որ է հարիւր և քսան հազարաց - ձեռագիր

Արևելյան դուռն

Հարավային դուռն

Բդեշխ Գուգարաց – 4500

Կամսարական – 600

Կասպեցի – 3000

Ուտեացի – 1000

Ծավդեացի – 1000

Տայեցի – 600

Մամիկոնյան – 1000

Վանանդացի – 1000

Գարդմանեցի – 1000

Որդունի – 700

Առվելեանք (Առաոելեան) – 500

Աշոցեան – 500

Դիմաքսյան – 300

Գնթունի – 300

Բոխաեցի – 300

Գաբեղեան – 300

Աբեղեան – 300

Հավնունի – 300

Սահառունի – 300

Ձիւնական – 300

Աշխադարեան – 100

Վարազարտիկեան – 100

Հարավային դուռն

Արևմտյան դուռն

Անգեղ տուն – 3400

Բդեշխ Աղձնեաց – 4000

Բզնունական (Բզնունի) – 3000

Մանավազեան – 1000

Բագրատունի – 1500

Խոռխոռունի – 1000

Ծոփացի – 1000

Վահունի – 1000

Ապահունի – 1000

Գնունի – 500

Բասենացի – 600

Խալունի – 300

Ընծակի – 4000

Մանդակունի – 300

Սլկունի – 300

Վարաժնունի – 300

Այծենական – 100

Առւենեան – 300

Վարժնունեան – 100

Սպանդունի – 300

Ռոփսեան – 100

Արևմտեան դուռն

Հյուսիսային դուռն

Կադմեացի – 13200

Կորդւացի – 1000

Արծրունի – 1000

Ռշտունի – 1000

Մոկացի – 1000

Ողթնեցի – 500

Անձևացի – 500

Հարուժեան – 100

Տրպատունի – 100

Մեհնունի – 100

Ակեացի – 300

Զարեհաոանեան – 300

Երանթունի – 300

Համաստունեան – 100

Արտաշեսեան – 300

Սագրատունի – 100

Աբրահամեան – 100

Տրունի – 300

Բուժունի – 200

Քաջբերունի – 100

Բոգունի – 100

Մուրացան – 300

Հյուսիսային դուռն

Արևելեան դուռն

Սյունի – 19400

Ամասկոնի (Ամասկունի՞) – 200

Աւածացի – 200

Վարձառունի – 200

Տամբարացի – 100

Մազազացի – 500

Ցողկեպան – 100

Գրըզճունի – 50

Վառնունի – 50

Բական – 50

Կճրունի (Կրճունի՞) – 50

Գուկանն – 50

Պատսպատունի – 50

Գզրիկեան – 50

Վիժանունի – 50

Զանգաղան – 50

Սոդացի – 50

Ակացացի – 50

Ասչշնեան – 50

Կիչան – 50

Տայգրեան